♫ music ♫
one 2 five

Hoe komt het dat we emoties ervaren als we luisteren naar muziek? Welke psychologische mechanismen zitten daar achter? P.A. Juslin, professor in muziekpsychologie aan de universiteit van Uppsala, heeft er onderzoek naar gedaan. Dat werpt licht op de vraag hoe muziek leidt tot emoties. Volgens Juslin spelen de volgende zeven mechanismen een belangrijke rol:

Hersenstam reflex: De hersenstam signaleert belangrijke en dringende gebeurtenissen. Bepaalde muzikale aspecten kunnen daar aanleiding toe geven, zoals plotselinge geluiden, harde geluiden, dissonanten, snel wisselende verandering in tempo.

Het is een automatische reflex, die wel een prikkeling oproept maar geen specifieke emotie.

Rytmisch entrainment (to entrain betekent: met zich meevoeren): Een krachtig rytme in muziek kan interne lichaamsrytmen beinvloeden, bijvoorbeeld de hartslag. Het lichaamsrytme gaat zich aanpassen aan het externe rytme. De veranderde hartslag geeft aanleiding tot een veranderde emotionele toestand. Het kan zelfs leiden tot een trance-achtige toestand. Denk aan techno-muziek, rave-parties.

Evaluatieve conditionering: Dit is een onbewust proces waarbij een emotie opgewekt wordt door een muziekstuk eenvoudig omdat deze muziek herhaaldelijk gekoppeld is geweest aan een bepaalde positieve of negatieve ervaring. Als bijv een bepaalde muziek altijd gespeeld werd in een situatie waar je blij van werd, dan kun je later nog altijd blij worden van die muziek, ook in andere situaties en zelfs al ben je vergeten bij welke situatie die muziek oorspronkelijk hoorde.

Emotionele besmetting: Dit is een proces waarbij de luisteraar de emotionele uitdrukking in de muziek waarneemt en die vervolgens intern spiegelt. Een verdrietig muziekstuk kan ertoe leiden dat de luisteraar zich verdrietig voelt. Waarom gebeurt dat? In muziek komen vaak patronen voor die lijken op emotioneel geladen spraak. Juslin denkt dat onze hersenen reageren alsof het geluid zou komen van de menselijke stem die een emotie uitdrukt.

Muzikale verwachtingspatronen: Er komt een proces in gang doordat de muziek anders gaat dan de luisteraar verwacht. Het gaat hier om verwachtingen betreffende de muzikale structuur.

Een onverwachte harmonische verandering kan er bijvoorbeeld toe leiden dat je kippenvel krijgt.

De verwachtingen zijn gebaseerd op eerdere ervaringen met dezelfde muzikale stijl.

Visuele voorstelling: Een emotie wordt opgeroepen in de luisteraar doordat de muziek innerlijke beelden opwekt.

Dat beeld werkt als metafoor voor de muziek.

De muziek leidt ertoe dat de luisteraar bijvoorbeeld een mooi landschap voor zich ziet dat een gevoel van kalmte opwekt.

Episodisch geheugen: De muziek roept een persoonlijke herinnering op. Dit lijkt een van de meest voorkomende oorzaken te zijn van emoties bij muziek, vooral als het gaat om muziek die tijdens de puberteit gespeeld werd. Dat kan te maken hebben met de vele ervaringen rond het zelfidentificatie-proces in deze levensfase. Muziek speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van identiteit.