♫ music ♫
one 2 five

Luisteren is een actief proces

Luisteren naar muziek roept mentale processen op. De muziek herinnert ons bijvoorbeeld aan een gebeurtenis uit het verleden.

We krijgen associaties. We beoordelen, vergelijken en waarderen muziek. We geven er een speciale betekenis of uitleg aan. We denken erover na.

Verwachtingen spelen een belangrijke rol. We luisteren altijd in relatie tot onze bewuste of onbewuste verwachtingen.

Hoe wordt muzikale informatie verwerkt?

Via onze zintuigen krijgen wij onophoudelijk indrukken binnen.

Al die informatie moet verwerkt worden. In dat proces zoeken we voortdurend naar structuren, samenhangen en regelmatigheden.

Dat schept orde en maakt de werkelijkheid begrijpelijk en hanteerbaar.

Hoe structureren we muzikale informatie?

Om een melodie te begrijpen groeperen we tonen.

Om een rytme te begrijpen zoeken we naar structuren en patronen.

Klankkleur speelt een grote rol. Alle instrumenten klinken anders en we herkennen ze door hun timbre.

Hoe structureren onze hersenen muzikale informatie? Hier volgen enkele voorbeelden:

Toonhoogte in een melodie: Tonen die in hoogte dichtbij elkaar liggen vatten we eerder op als een geheel dan tonen die verder uit elkaar liggen. Over de hele wereld bestaan melodiën voornamelijk uit een reeks tonen met kleine intervallen (= afstanden tussen de tonen), tonen die in hoogte dicht bij elkaar liggen. Grotere intervallen worden natuurlijk wel gebruikt. Ze maken de melodie spannender. Een melodie bestaat meestal uit een reeks tonen met veel kleine en weinig grote intervallen.

Rytme: Ook in tijd moeten tonen tamelijk dicht bij elkaar liggen om een begrijpelijke eenheid te vormen. Een rytme is moeilijk te herkennen als er meer dan 1,5 seconde tussen de tonen zit.

We herkennen een patroon binnen de tijd die wij beleven als "nu". Dit "psychologische nu" duurt een paar seconden voor de meeste mensen. Ook is het gemakkelijker om een rytme te herkennen als de tonen verschillend van lengte zijn, liefst in de verhouding van 2:1.

Klankkleur:We sorteren naar klankkleur, timbre. Als alle tonen in een melodie een andere klankkleur zouden hebben, bijvoorbeeld doordat zij met verschillende instrumenten gespeeld worden, dan zouden wij die melodie als zodanig niet herkennen.

Indeling in categorieën: Onze behoefte aan het ordenen van informatie uit zich verder in het denken in categorieën. Wij kunnen wel 1000 verschillende toonhoogten herkennen. Toch houden we maar rekening met 85 verschillende toonhoogten (categorieën). Bijvoorbeeld de toon A1 heeft een frequentie van 440 Hz. Maar een toon met een iets lagere of hogere frequentie, zeg 430 Hz of 450 Hz, rekenen we ook als een A1.

Ook tempo wordt gewoonlijk in categorieën ingedeeld: Adagio, andante, moderato, allegro, presto.

Toonlengte delen we in in 7 categorieën: Hele noot, halve noot, kwart noot, 1/8ste noot, 1/16e noot, 1/32ste noot en 1/64ste noot.

Zelfs volume wordt binnen het notenschrift ingedeeld in 7 categorieën, van zeer zacht (ppp) tot zeer luid (fff), terwijl er in werkelijkheid sprake is van een continuum.